Μνήμες του χτες, μέσα από τις πραγματικότητες του σήμερα του Ηλία Ι Προμπονά, Ιατρού, Καθηγητη

Οκτώβριος 1974. Πρώτη ακαδημαϊκή χρονiα για μένα στην τριτοβάθμια τεχνική παιδεία. Η ατμόσφαιρα ρευστή. Το μονολιθικό κράτος των ολίγων απέρχεται και η Δημοκρατία έρχεται. Οι αναστολές για την τεχνολογική παιδεία ξεπερνιούνται και οι «σύγχρονες» αντιλήψεις των τεχνολογικών εφαρμογών κάνουν δειλά την παρουσία τους. Η αντίληψη για τουςεμπειροτέχνες υποχωρεί και η γνώση των τεχνολόγων κάνει τα πρώτα αβέβαια βήματα της. Αισιοδοξία αλλά και αβεβαιότητα. Τι θα γίνει; Πως θα γίνει; Που θα γίνει; Η Πολιτεία μπερδεμένη. Το Υπουργείο Παιδείας ανέτοιμο. Η εκπαιδευτική κοινότητα απροετοίμαστη να δεχτεί και κυρίως να εκπαιδεύσει στις νέες αντιλήψεις των τεχνολογικών εφαρμογών τους πρώτους σπουδαστές της.

Σε ποιους χώρους; Με ποιο εξοπλισμό; Με ποια συγγράμματα; ή έστω με ποιες σημειώσεις; Και εάν αυτός ο χώρος των βοηθημάτων εκαλύπτετο αιφνιδίως με την διαχρονική παρουσία της φιλοτιμίας των Ελλήνων, με ποιες υπηρεσίες θα προωθούντο; Ποιοι εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι θα αναλάμβαναν την υπευθυνότητα της διανομής τους; Τα τοπίο γκρίζο. Η αβεβαιότητα κυρίαρχη. Μεθοδευμένο πρόγραμμα αντιμετώπισης των εκπαιδευτικών προβλημάτων κανένα και η πορεία προς το γνωστό - άγνωστο άρχισε ...

Διευθυντής της Σχολής των επαγγελμάτων Υγείας στην πρώτη εγκατάσταση των τότε ΚΑΤΕ στην περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας ήταν ο σημαντικός για τις περιστάσεις συνάδελφος, κ. Κ. Τσόχας. Καθηγητές υπεύθυνοι για την υλοποίηση των όποιων προγραμμάτων της Σχολής 4-5. Λοιπό εκπαιδευτικό και τεχνικό προσωπικό ανύπαρκτο. Αίθουσες διδασκαλίας 5 ή 6 όπου έπρεπε να καλυφθούν τα θεωρητικά μαθήματα και τα ... εργαστήρια όλων των Τμημάτων που διέθετε τότε η Σχολή. Το μόνο ξεχωριστό, από απόψεως χώρου, ήταν ότι ο Διευθυντής της Σχολής διέθετε γραφείο, όπου βέβαια μεταξύ των άλλων πραγματοποιούντο και οι συγκεντρώσεις των εκπαιδευτικών για να ανταλλάξουν γνώμες και να επιλύσουν τα τρέχοντα προβλήματα.

Το τότε δικό μου Τμήμα Ακτινολογίας - Ραδιολογίας είχε 17 σπουδαστές. Δεκαεπτά αξιόλογα παιδιά που πίστεψαν στην τεχνολογική εκπαίδευση και ήρθαν με στόχο να την υπηρετήσουν. Και πράγματι από αυτούς δύο είναι Καθηγητές Εφαρμογών στο ΤΕΙ Αθήνας, άλλοι κατέχουν υπεύθυνες οργανικές θέσεις σε μεγάλα Νοσοκομεία της Αθήνας και του Πειραιά και μόνο δύο έμειναν ανικανοποίητοι από την τεχνολογική εκπαίδευση και την συμπλήρωσαν με την πλατύτερη Πανεπιστημιακή και έγιναν Ιατροί.

Σφρίγος και δίψα για μάθηση. Και αυτοί που θα καταλάγιαζαν την ανησυχία τους και θα χόρταζαν τη δίψα των σπουδαστών μας για μάθηση, ήσαν δύο! Ένας ήταν ο υπογράφων καθηγητής και δεύτερη μία έκτακτη άμισθη συνεργάτης, η κ. Ελένη Μπελέσκα, απόφοιτος μέσης επαγγελματικής Σχολής, που ήλθε να συνεργαστεί μαζί μου επειδή της άρεσε και πίστευε στην τεχνολογική εκπαίδευση. Αυτό λοιπόν το ... εκπαιδευτικό προσωπικό έπρεπε να καλύψει όλο το φάσμα των σχετικών με την Ακτινολογία μαθημάτων και βέβαια να εφαρμόσει τις θεωρητικές γνώσεις στους εργαστηριακούς χώρους. 'Επρεπε ακόμα τα δύο αυτά άτομα να κάνουμε χρέη γραμματείας, πρωτοκόλλου, αφισοκολλητών, μεταφορέων, προγραμματιστών, δασκάλων .. Έπρεπε να βρίσκουν λύσεις στα άλυτα προβλήματα των προγραμμάτων εκπαίδευσης και να συντονίζουν το εκπαιδευτικό ωράριο των αιθουσογραμμάτων. Προβλήματα που, όσο περνούσαν οι μήνες, γινόντουσαν πραγματικά αδιέξοδα. Βοήθεια από πουθενά, ενώ η πίεση προοδευτικά αυξανόταν.

Μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα και με γνώμονα τις εκτιμήσεις μας ότι στα προσεχή 2-3 έτη δεν είχαν καμία δυνατότητα οι εκπαιδευόμενοι από εμάς σπουδαστές, όχι μόνο να γνωρίσουν εφαρμογές των ακτινολογικών εξετάσεων, αλλά ούτε και απλή ακτινογραφία, βρήκαμε όλοι μαζί - σπουδαστές και εκπαιδευτικοί - σολομώντια λύση ανάγκης, δηλαδή να πηγαίνουν οι σπουδαστές με τη βοηθό κ Μπελέσκα στο Νοσοκομείο ΠΙΚΠΑ Πεντέλης, όπου εγώ κατείχα τη θέση του Διευθυντή.

Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι η απόφαση ήταν εύκολη. Η υλοποίηση ήταν δύσκολη, διότι σήμαινε ότι αυτά τα παιδιά έπρεπε να πάρουν κάποιο λεωφορείο από την Αθήνα, να ανέβουν στο Νοσοκομείο της Πεντέλης και να κατέβουν εν συνεχεία στην περιοχή της Νέας Φιλαδελφείας για να κάνουν το υπόλοιπο πρόγραμμά τους. Επιλογή κουραστική που νομίζω ότι, ακόμη και σήμερα, θα είχε αρκετά σημεία ηρωισμού εκ μέρους των παιδιών. Το πρόγραμμα αυτό κράτησε δύο ακαδημαϊκά έτη, διότι στη συνέχεια μεταφερθήκαμε στις εγκαταστάσεις του Αιγάλεω. Θυμάμαι ότι 1-2 φορές το χιόνι έκλεισε τους δρόμους επιστροφής στην Πεντέλη και τα παιδιά φιλοξενήθηκαν στο Νοσοκομείο με την ουσιαστική συμπαράσταση του τότε Διοικητικού Διευθυντού του Νοσοκομείου κ Χρ. Τσάκου.

Μέσα σε αυτή τη δύσκολη, αλλά φιλόξενη ατμόσφαιρα, που βασίστηκε αποκλειστικά στις διανθρώπινες σχέσεις, το σύστημα προχώρησε και η τριτοβάθμια εκπαίδευση στο αντικείμενό μας άρθρωσε δειλά αλλά αποφασιστικά τον τεχνολογικό της λόγο. Ο σχεδιασμός μπορεί να μην ήταν ιδανικός, αλλά προχώρησε. Ο χώρος δημιουργούσε τα πρώτα του στελέχη και κυρίως θεμελίωνε μια νέα νοοτροπία, του επιστήμονα τεχνολόγου Ακτινολογίας - Ραδιολογίας.

Οι ελλείψεις καταγράφηκαν και προγραμματίστηκαν. Οι δυσκολίες για το ξεπέρασμά τους, πραγματικά μεγάλες και πολύπλευρες. Το κράτος φειδωλό στις οικονομικές παροχές, τόσο σε ακτινολογικό εξοπλισμό όσο και σε εκπαιδευτικό προσωπικό. Και τότε ήλθε η πληροφορία ότι η «Διεθνής Τράπεζα» μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων της είχε αναλάβει και την επιχορήγηση των τότε ΚΑΤΕ για αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού.

Δεν είναι προφανώς αντικείμενο του παρόντος σημειώματος, η αναφορά του τί έγινε και πώς έγινε για να δεσμευτεί ένα σημαντικό κονδύλι για την αγορά, εγκατάσταση και λειτουργία ενός ακτινολογικού εργαστηρίου που αναπτύχθηκε σε δύο ξεχωριστούς θαλάμους περίπου 150 m2, με ενσωματωμένο μικρό αμφιθέατρο, με ανεξάρτητη αίθουσα χειριστηρίου και δυο αυτοδύναμα και ανεξάρτητα εμφανιστήρια. Είναι ίσως κουραστικό να μνημονευτεί ότι στο πλαίσιο της προσπάθειας του Τμήματος για πληρότητα των παρεχομένων δυνατοτήτων του εργαστηρίου, αυτό συμπληρώθηκε στα αμέσως επόμενα χρόνια με κρανιογράφο, μαστογράφο και υπερήχους. Γεγονός ήταν ότι το ακτινολογικό εργαστήριο στην τριετία 1975-1978 κτίστηκε, οργανώθηκε και λειτούργησε με άριστες προδιαγραφές. Ο πυρήνας για τις εφαρμογές των θεωρητικών γνώσεων σε όλο το φάσμα της τότε απεικόνισης, είχε θεμελιωθεί. Η τεχνολογική εκπαίδευση, στο αντικείμενο του τεχνολόγου Ακτινολογίας - Ραδιολογίας, είχε πλέον τις προϋποθέσεις να διαμορφώσει και να κατευθύνει τις νέες αντιλήψεις.

Και βέβαια τα πράγματα δεν ήσαν πάντα τόσο ομαλά. Θυμάμαι ότι, όταν τα πρώτα τμήματα των δύσκολων εκείνων χρόνων πήγαιναν στα διάφορα Νοσοκομεία για να κάνουν την υποχρεωτική τρίμηνη νοσοκομειακή άσκηση που προέβλεπε ο Νόμος, ή αδιαφορία και η έλλειψη κρατικής πρόβλεψης αλλοτρίωνε την προσπάθεια και ισοπέδωνε την επιθυμία. . Θυμάμαι το Διευθυντή του ακτινολογικού τμήματος του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου της Αθήνας, να ρωτά αυστηρά τις πρώτες εκείνες ομάδες των σπουδαστών μας που αναζητούσαν την όποια ενημέρωση στο ακτινολογικό εργαστήριο του Νοσοκομείου - εσείς ποιοί είστε; τι θέλετε; τι πρόκειται να κάνετε; και όταν ψέλιζαν σιγά και δειλά ότι «είμαστε σπουδαστές του ΚΑΤΕ» ερχόταν η ειρωνική επιβράβευση: «Α, κατάλαβα είσαστε εμφανιστές ... μην μπερδεύεστε στα πόδια μας».

Θυμάμαι τον υπεύθυνο του προγράμματος για την εξέταση του θυρεοειδούς στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» που τους απαγόρευε να πηγαίνουν στο τμήμα του σε ώρα εργασίας ... Θυμάμαι ακόμα το Διευθυντή Ακτινολόγο του Τζάνειου Νοσοκομείου που επέβαλε δικό του σύστημα μάθησης για εμφανιστές-χειριστές επί ποινή να μην τους επιτρέπει διαφορετικά την παρακολούθηση.

Βέβαια τα «συμπτώματα» αυτά και μερικά άλλα, προοδευτικά υποχώρησαν, όσο η γνώση θεμελίωνε την παραδοχή και τα παιδιά μας αποδείκνυαν στην πράξη το επίπεδό τους. Οι φορείς και οι υπηρετούντες σ' αυτούς ιατροί αντελήφθησαν προοδευτικά την αλλαγή για να φτάσουμε προοδευτικά στο V Πανελλήνιο Ακτινολογικό Συνέδριο το 1985, όπου οι τεχνολόγοι είχαν δικό τους χρόνο παρουσίασης και ο αξιόλογος καθηγητής Ακτινολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Παπαβασιλείου έλεγε από έδρας «ότι είναι τόσο καλός ιατρός, όσο του επιτρέπει να είναι ο τεχνολόγος βοηθός του».

Αισιοδοξία! Αισιοδοξία διότι η προσπάθεια δεν πήγε χαμένη. Νίκη διότι το κατεστημένο του χώρου απέδιδε σε αυτούς σιγά σιγά την αξία που τους άξιζε. Σιγουριά ότι αυτό που σπουδάζουν απολαμβάνει της αποδοχής των ειδικών. Εμπιστοσύνη πια ότι ο χώρος είχε την δυνατότητα να αναζητήσει προοδευτικά τους άξιους συνεργάτες του μέσα από αυτούς τους ανθρώπους που θα είχαν τις ανάλογες γνώσεις. Και οι γνωσεις δεν ήλθαν τυχαία .Το τμήμα στο τέλος της πενταετίας ευδόκησε να αποκτήσει τα πρώτα δύο μόνιμα εκπαιδευτικά μέλη σε επίπεδο καθηγητών. Πολλά έχουν ειπωθεί για τον καθηγητή κ Γ. Κουτρουμπή και για την προσπάθειά του να γράψει και να εισαγάγει στο χώρο, τις πρώτες θεμελιωμένες ένοιες ακτινοπροστασίας και γενικότερα της φυσικής συμπεριφοράς της ακτινοβολίας στην καθημερινή πράξη. Επίσης ουσιαστική ήταν η βοήθεια, στα δύσκολα εκείνα χρόνια, του καθηγητή κ Ι. Παπαχρήστου στην προσπάθειά του να διδάξει, στο πρώτο εκείνο ακατέργαστο «υλικό», την ανατομική της εικόνας και τον έλεγχο γενικά της ποιότητας της παρεχομένης εξέτασης.

Έτσι οι σπουδαστές μας, με θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, είχαν λόγο και άποψη. Οι παλαιές απόψεις αποχωρούσαν στις νέες ιδέες .Οι εμπειροτέχνες του χώρου παρέδιδαν την σκυτάλη στους επιστήμονες τεχνολόγους και η απεικόνιση σε όλο το φάσμα της εύρισκε τους υπευθύνους εκφραστές της. Η τεχνολογική εκπαίδευση απεδύκνειε προοδευτικά την ουσία και το περιεχόμενο της και ο χώρος της Ακτινολογίας τους συνεργάτες για να κάνει το εκπληκτικό άλμα της εικοσαετίας 1975- 1995.

Είναι η εικοσαετία όπου απεδείχθη ότι η Ιατρική και οι εφαρμογές της στην απεικόνιση γενικότερα δεν είναι μαγεία αλλά γνώση, τεχνική επιδεξιότητα και πρακτική εφαρμογή. Είναι η εικοσαετία όπου η απεικόνιση με τις πλέον εξειδικευμένες τεχνικές της σε καθημερινή βάση εξετάσεων ρουτίνας, όπως η μαγνητική τομογραφία, η αξονική τομογραφία είναι αναμφισβήτητα το αποκορύφωμα της τεχνολογικής γνώσης. Είναι η σύγχρονη απεικονιστική μέθοδος που ανήκει αποκλειστικά στον χώρο των ιατρών ακτινολόγων και των τεχνολόγων Ακτινολογίας. Είναι η σιωπηλή παραδοχή των ειδικών στη γνώση των εξειδικευμένων, των ιατρών στους τεχνολόγους. Διότι τα στελέχη αυτά πλέον είναι επιστήμονες στο αντικείμενο τους και όχι εμπειροτέχνες με ψευδεπίγραφη επικάλυψη. Διότι ανάμεσα στην άγνοια και στην επιστήμη ο δρόμος είναι πολύ συντομότερος παρά μεταξύ ψευδοεπιστήμης και αληθινής γνώσης, για να θυμηθούμε και το στοχαστή δάσκαλο Γιάννη Ψυχάρη. 

Φωτογραφία επάνω: Από την επίσκεψη του Υπουργού κ. Βερυβάκη το έτος 1982 στο Τμήμα Ακτινολογίας-Ραδιολογία, αριστερά ο καθηγητής κ. Τσιλτικλής, δεξιά δίπλα στον υπουργό ο καθηγητής κ. παπαθεοδοσίου και αμέσως πιο δεξιά ο σύμβουλος του ΥΠΕΠΘ και τέως σπουδαστής του ΚΑΤΕΕ Αθήνας, κ Αθανασούλης. 

Φωτογραφία κάτω: Συμμετοχή του Τμήματος Ακτινολογίας-Ραδιολογίας με δικό του περίπτερο στα. Ιπποκράτεια 95, στο ξενοδοχείο Καραβελ.